Arachnofobia 

Arachnofobia 

Arachnofobia, czyli silny lęk przed pająkami, należy do jednych z najczęstszych fobii w naszym społeczeństwie. Dla wielu osób widok pająka jest nieprzyjemny, jednak u osób cierpiących na arachnofobię reakcje emocjonalne są dużo bardziej intensywne i nieadekwatne do realnego zagrożenia. W tym artykule przyjrzyjmy się bliżej temu zaburzeniu – od różnicy między strachem a lękiem, objawy oraz przyczyny, po metody terapii. 

Czym jest arachnofobia? 

Arachnofobia to uporczywy, irracjonalny lęk przed pająkami oraz innymi pajęczakami. Osoba cierpiąca na arachnofobię może odczuwać silny niepokój na samą myśl o pająkach, unikać miejsc, gdzie mogą występować (np. piwnice, strychy, środowiska naturalne), a w skrajnych przypadkach doświadczyć ataku paniki na ich widok. 

Warto także wspomnieć o tym, że arachnofobią nie jest strach, lecz lęk. Strach jest naturalną reakcją organizmu na realne, bezpośrednie zagrożenie – przykładowo, upadek z ogromnej wysokości. Lęk natomiast to emocja pojawiająca się w odpowiedzi na wyobrażone lub przewidywane niebezpieczeństwo. W przypadku arachnofobii lęk jest wyolbrzymiony i nieadekwatny. 

Objawy arachnofobii

Objawy mogą być zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Do najczęstszych należą: 

• przyspieszone bicie serca, duszności, pocenie się, drżenie rąk
• uczucie paraliżu 
• ataki paniki 
• unikanie miejsc, gdzie mogą występować pająki 
• natrętne myśli, trudności w racjonalnej ocenie sytuacji 

Potencjalnie przyczyny arachnofobii: 

• traumatyczne doświadczenie z dzieciństwa 
• nauka przez obserwację (przejmowanie lęku od rodzica lub innej bliskiej osoby) 
• strach przed nieznanym 
• uwarunkowania ewolucyjne (według niektórych teorii, ludzie mogą być zaprogramowani do unikania niektórych stworzeń, które potencjalnie były niebezpieczne dla przodków) 

Leczenie

Arachnofobia staje się problemem wymagającym leczenia, gdy zaczyna utrudniać codzienne funkcjonowanie, na przykład uniemożliwia spanie w danym pomieszczeniu, swobodne przebywanie na świeżym powietrzu, a nawet prowadzenie normalnego życia zawodowego lub towarzyskiego. Jeśli unikanie pająków staje się dominującym aspektem życia, warto sięgnąć po pomoc. W psychologii istnieją dwa sensowne rozwiązania na pokonanie lęku – terapia szokowa oraz terapia poznawczo-behawioralna. Należy jednak pamiętać o tym, że terapia szokowa, która pomimo tego, że zapewnia potrzebną konfrontację z przedmiotem fobii, może wiązać się z ryzykiem pogłębienia lęku, uczucia bezradności oraz powstania urazu psychicznego. Najskuteczniejszą metodą jest próba terapii poznawczo-behawioralnej, która polega na stopniowym oswajaniu się z obiektem leczenia w kontrolowany sposób. Stosuje się wówczas gradiacjię ekspozycji – osoba najpierw wyobraża sobie pająka, następnie ogląda jego zdjęcia, aż finalnie przekonuje się do wzięcia osobnika na rękę. W ten sposób nasz organizm poprzez powtarzalną ekspozycję uczy się, że kontakt z pająkiem nie niesie realnego zagrożenia, co zmniejsza intensywność reakcji lękowej. Celem terapii nie jest pokochanie pająków, lecz odzyskanie kontroli nad reakcją emocjonalną i zdolność normalnego funkcjonowania mimo ich obecności. 

Autorzy: Hanna Białas, Mariusz Arent